Het college heeft de bijstand gegeven in de vorm van een geldlening. Dat komt omdat belanghebbende voor het indienen van de aanvraag onverantwoord heeft ingeteerd op zijn vermogen. Er is sprake van tekortschietend besef van verantwoordelijkheid voor de voorziening van zijn bestaan. 

De CRvB is het hier niet mee eens. De bedragen die belanghebbende heeft gewonnen met gokken staan niet in de weg aan bijstandverlening om niet. 

Het college had rekening moeten houden met wat belanghebbende heeft ingezet bij het gokken. De rechtspraak dat verwervingskosten niet van inkomsten kunnen worden afgehaald, geldt hier niet. Het gokken vond namelijk plaats voorafgaande aan de bijstandsverlening. Daarmee zijn de gewonnen bedragen geen inkomsten en geldt de rechtspraak over vewervingskosten niet. 

Het college moet dus wel rekening houden met het geld dat belanghebbende heeft ingezet om te gokken. De verwevingskosten negeren zou namelijk tot een ongewenst resultaat leiden. Belanghebbende heeft feitelijk minder vermogen om op in te teren maar dat hem door de fictie van het niet in aanmerking nemen van verwervingskosten, zou belanghebbende toch een tekortschietend besef voor de verantwoordelijkheid in zijn bestaan worden tegengeworpen. Dit heeft de wetgever volgens de CRvB niet bedoeld. 

In deze zaak betekent dit het volgende. Wanneer rekening wordt gehouden met de inleg voor zijn gokactiviteiten heeft belanghebbende per saldo verlies geleden. Belanghebbende heeft niet onverwantwoord ingeteerd. De bedragen die belanghebbende heeft verkregen met gokken en contant op zijn bankrekening heeft gestort, staan daarom niet in de weg aan bijstandverlening om niet.

Deze uitspraak roept in eerste instantie wellicht even vraagtekens op. Geldt de rechtspraak dat verwervingskosten niet in mindering worden gebracht op inkomsten hier niet? 

Maar het wordt volgens mij al snel duidelijk dat de Raad hier een juist oordeel velt. Het gaat in deze uitspraak namelijk om het vraagstuk of een bijstandsgerechtigde verantwoord heeft ingeteerd in de periode voorafgaand aan de bijstandsaanvraag. Daarbij is relevant over welke middelen iemand voorafgaande aan de bijstand daadwerkelijk heeft beschikt en op heeft kunnen interen.

Wat is in deze uitspraak aan de hand? 

In deze zaak zijn 3 bedragen relevant:

• Belanghebbende heeft op 1 mei 2017 € 56.000 uit de boedelscheiding ontvangen.
• Van 12 januari 2018 tot en met 5 oktober 2019 heeft belanghebbende contante stortingen verricht tot een bedrag van in totaal € 43.700,-. Belanghebbende verklaart dat de stortingen voortkomen uit bedragen die hij met gokken heeft gewonnen.
• Van 12 januari 2018 tot en met 5 oktober 2019 heeft belanghebbende in totaal € 66.700,- gepind bij een casino. 

Het college is uitgegaan van een in te teren vermogen van in totaal € 99.700,-, dat wil zeggen € 56.000 en € 43.700. Het pinnen bij het casino heeft het college verder niet relevant geacht omdat met verwervingskosten geen rekening wordt gehouden. Op basis van deze bedragen heeft belanghebbende te snel ingeteerd waardoor de bijstand in de vorm van een geldlening is verleend. 

College vindt dat belanghebbende onverantwoord heeft ingeteerd

De CRvB gaat ervan uit dat alle gestorte bedragen voortvloeien uit de gokwinsten. Het college heeft die stelling van belanghebbende namelijk niet bestreden en ook geen nader onderzoek gedaan naar een eventuele andere inkomstenbron. Kennelijk zag het college geen aanleiding om te overwegen of belanghebbende vanwege het gokken zelf mogelijk kan worden aangerekend tekortschietend besef te hebben betoond voor de voorziening in het bestaan.

Tijdens de bijstand verwervingskosten niet in mindering brengen op inkomsten

De gokwinsten zijn inkomsten. Het college stelt dat de eigen inzet gelijk is te stellen met verwervingskosten en dat geen ruimte bestaat om rekening te houden met deze verwervingskosten. Bij inkomsten tijdens de bijstandsverlening is dat zo, omdat artikel 31 Participatiewet geen ruimte biedt om verwervingskosten vrij te laten, anders dan posten die al onder de vrijlatingsbepalingen van artikel 31 Participatiewet vallen zoals bijvoorbeeld een reeële onkostenvergoeding.

Beoordeling verantwoord interen 

In deze zaak gaat het echter om een ander vraagstuk. En dat is of belanghebbende voorafgaand aan de aanvraag om bijstand verantwoord heeft ingeteerd op zijn vermogen en eventuele inkomen. En daarbij zijn verwervingskosten wel degelijk van belang want een belanghebbende kan alleen interen op vermogen en inkomen dat hij daadwerkelijk heeft. 

Verwervingskosten bij inkomsten voorafgaand aan de bijstand wel in aanmerking nemen

In deze zaak had belanghebbende de beschikking over € 56.000. Verder heeft hij gokwinsten gehad van in totaal € 43.700,-. Maar die gokwinsten zijn verkregen door € 66.700,- in te zetten bij het casino. Het geld van de inleg heeft belanghebbende niet meer. De inleg zal zijn gefinancierd uit de middelen die belanghebbende op dat moment had. De inleg moet dan in principe zijn betaald uit de € 56.000 van de boedelscheiding en eventuele gokwinsten die belanghebbende op dat moment al had en al zijn meegeteld bij de vraag of belanghebbende verantwoord heeft ingeteerd. Dit betekent dus dat de gokwinsten moeten worden gesaldeerd met de inleg. 

De belanghebbende heeft de CRvB met een mooi voorbeeld hiervan overtuigd: 
“Appellant illustreert dit met het voorbeeld dat een alleenstaande zzp’er een klus aanneemt voor € 7.500,- en daarvoor € 4.500,- aan kosten maakt. Als deze zzp’er na twee maanden leven van de opbrengsten vervolgens een beroep op bijstand doet, zou hem een tekortschietend besef voor de verantwoordelijkheid in zijn bestaan worden tegengeworpen, wanneer geen rekening wordt gehouden met zijn verwervingskosten.”

Conclusie

De CRvB concludeert dan ook dat de rechtspraak over verwervingskosten bij het vraagstuk of iemand voorafgaand aan de bijstand verantwoord heeft ingeteerd, niet van toepassing is. Er moet, anders dan tijdens een periode van bijstandverlening, wel rekening worden gehouden met het geld dat belanghebbende heeft ingezet om te gokken. Een ander oordeel zou een ongewenst effect hebben zoals geschets in het voorbeeld van belanghebbende, dat ik hierboven heb weergegeven. Namelijk dat belanghebbende op een fictief bedrag aan inkomen en vermogen te snel heeft ingeteerd, terwijl de intering in werkelijkheid niet onverantwoord was. Dat was in deze zaak ook zo. Belanghebbende had meer ingelegd dan teruggewonnen met het gokken in het casino. 

Collegebeleid om de inkomensgrens voor energietoeslag te stellen op 120% van de toepasselijke bijstandsnorm is niet onredelijk.  Het niet toekennen van energietoeslag aan een belanghebbende die een inkomen heeft dat de inkomensgrens maar met een marginaal bedrag - € 3,89 - overtreft, kan onredelijk zijn. Dit kan het geval zijn als de energiekosten van belanghebbende aantoonbaar substantiële verhoogd zijn en deze verhoging belanghebbende in financiële problemen brengt.    

Ook voor de IOAW geldt dat bewijsstukken niet onder de inlichtingenplicht vallen omdat deze als zodanig niet van invloed zijn op het recht op uitkering. Zij kunnen alleen van betekenis zijn bij de verificatie en controle van het recht op IOAW-uitkering. Artikel 13 IOAW komt namelijk overeen met artikel 17 lid 1 Participatiewet.  Schending van de medewerkingsverplichting levert grond op voor weigering, beëindiging en intrekking van de IOAW-uitkering, als daardoor het recht op IOAW-uitkering niet of niet langer kan worden vastgesteld. Het enkele feit dat door de schending van de medewerkingsverplichting niet alle gegevens of bewijsstukken voorhanden zijn die zien op een periode voorafgaand aan de schending, maakt echter niet dat daardoor het recht op IOAW-uitkering over die periode niet kan worden vastgesteld. Uitgangspunt is namelijk de situatie zoals de belanghebbende die bij de aanvraag heeft weergegeven en waarop de verstrekking van de IOAW-uitkering is gebaseerd. Alleen als gegronde en concrete twijfel bestaat over de rechtmatigheid van de verleende IOAW-uitkering over de periode voor de schending, kan door het ontbreken van de gegevens of bewijsstukken het recht op IOAW-uitkering niet worden vastgesteld.

Gemeentelijk beleid over energietoeslag waarbij de volgende voorwaarden alleen voor studenten gelden, is niet onredelijk: de student moet op de peildatum een energiecontract op naam hebben afgesloten op het adres waarvoor hij energietoeslag aanvraagt de student moet op dat adres staan ingeschreven het normbedrag voor studiefinanciering wordt meegenomen als inkomen, ook als dit niet daadwerkelijk is ontvangen voor studenten zonder een contract op naam, die toch door de stijging van de energielasten in de problemen komen, geldt de mogelijkheid van individuele bijzondere bijstand.   Dat een belanghebbende iets boven de inkomensgrens zit, maakt niet dat de het college toch energietoeslag moet toekennen. Dat voor studenten voor het recht op energietoeslag het refertejaar 2022 geldt en voor niet-studenten 2021, is niet onredelijk als dit komt omdat studenten pas na een beleidswijziging recht hebben op energietoeslag. Het is logisch dat het college rekening houdt met recente gegevens.  

Er bestaat geen recht op bijzondere bijstand voor reiskosten en de kosten van een laptop die betrekking hebben op de opleiding die een kind van belanghebbende in het buitenland volgt. Dit volgt uit het territorialiteitsbeginsel. Zie artikel 11 Participatiewet. Daarbij maakt het niet uit dat belanghebbende de kosten draagt en in Nederland woont.  

Het woonplaatsvereiste in de Tozo 1 is niet in strijd met artikel 49 van het VWEU.

Als een bestuursorgaan een verzoek om heroverweging van een definitief geworden besluit afwijst, beoordeelt de bestuursrechter of deze afwijzing evident onredelijk is. Dit  “evident-onredelijk"-criterium geldt ook voor boetebesluiten. Een oppervlakkige inhoudelijke beoordeling of een summier onderzoek moet voldoende zijn om tot onmiskenbare onjuistheid van het oorspronkelijke boetebesluit te concluderen en daarmee tot evidente onredelijkheid van het vasthouden aan het oorspronkelijke boetebesluit. Het is aan de belanghebbende om dit aannemelijk te maken. Bij die beoordeling verschillende aspecten en criteria een rol kunnen spelen. Bijvoorbeeld de uitdrukkelijke erkenning door het bestuursorgaan van de onjuistheid van de eerdere besluitvorming.

Er is sprake van zeer dringende redenen om bijzondere bijstand te verstrekken voor vitaminepreparaten als uit een GGD-rapport blijkt dat als belanghebbende de vitaminepreparaten niet neemt, ernstige aandoeningen en invaliditeit zullen ontstaan.  

Wij roepen alle lezers van deze nieuwsbrief op om ons relevante Participatiewet-uitspraken van rechtbanken toe te zenden. Deze worden namelijk lang niet allemaal gepubliceerd via www.rechtspraak.nl.

Alle uitspraken die in deze nieuwsbrief verschijnen, worden tevens verwerkt in Schulinck Participatiewet.

Wil je meer weten over Schulinck Participatiewet, lees dan de productinformatie.